بازارهای مالی به‌عنوان بسترهایی برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار و تأمین مالی شرکت‌ها و دولت‌ها در سطح جهانی و ملی شناخته می‌شوند. در ایران نیز بورس اوراق بهادار و فرابورس از مهم‌ترین بازارهای سرمایه هستند که در توسعه اقتصاد کشور نقش بسزایی دارند.

بورس اوراق بهادار تهران که به‌عنوان بازار اصلی معاملات سهام و سایر اوراق بهادار شناخته می‌شود، در کنار فرابورس ایران، به‌عنوان یک بازار فرعی، فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در اختیار مردم و شرکت‌ها قرار می‌دهد.

با این حال، این دو بازار تفاوت‌های قابل‌توجهی از نظر شرایط پذیرش شرکت‌ها، نوع معاملات، نقدینگی و سایر ویژگی‌ها دارند. در این مقاله به بررسی فرابورس، ویژگی‌ها و مزایای آن پرداخته و تفاوت‌های آن با بورس تهران را مورد تحلیل قرار خواهیم داد.

فرابورس چیست؟ بررسی جامع بازار فرابورس ایران

فرابورس ایران که در سال ۱۳۸۷ تأسیس شد، یکی از مهم‌ترین و منعطف‌ترین بازارهای مالی کشور است. این بازار به‌طور ویژه برای پذیرش شرکت‌ها و مؤسسات مالی طراحی شده است که به دلایلی نمی‌توانند شرایط سختگیرانه بورس اوراق بهادار تهران را برآورده کنند. فرابورس، با ایجاد فضایی قانونی و شفاف، فرصت‌های جدیدی را برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.

این بازار به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط (Small and Medium-sized Enterprises – SME) بسیار جذاب است، زیرا این شرکت‌ها با ورود به بازار فرابورس می‌توانند بدون نیاز به رعایت الزامات پیچیده بورس تهران، منابع مالی مورد نیاز خود را جذب کنند. این بازار با ارائه شفافیت در معاملات و دسترسی به سرمایه‌گذاران علاقه‌مند، به شرکت‌های کوچک اجازه می‌دهد تا از حمایت‌های قانونی و دسترسی به ابزارهای مالی بهره‌مند شوند.

فرابورس همچنین فرصتی برای افزایش اعتبار این شرکت‌ها فراهم می‌کند و با ایجاد بستری برای عرضه عمومی سهام، رشد و توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط را تسهیل می‌کند. زیرا به آن‌ها اجازه می‌دهد که با هزینه‌های کمتر و شرایط ساده‌تر، وارد بازار سرمایه شوند و منابع مالی لازم برای رشد و توسعه خود را تأمین کنند.

فرابورس ایران به‌عنوان یک بازار مالی فعال، به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا سهام خود را در یک محیط شفاف و قانونی عرضه کنند و به سرمایه‌گذاران این فرصت را می‌دهد که در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند. این بازار به‌طور کلی به چهار بازار اصلی تقسیم می‌شود:

بازار اول فرابورس: مسیر ساده‌تر برای شرکت‌های بزرگ

این بازار مختص شرکت‌های بزرگ و شناخته‌شده‌ای است که به دلایلی از جمله عدم رعایت برخی الزامات سختگیرانه بورس تهران، در این بخش از فرابورس پذیرفته شده‌اند. این شرکت‌ها معمولاً دارای سوابق مالی مناسب و عملکردی پایدار هستند، اما به دلیل عواملی نظیر ساختار مالکیتی خاص، نداشتن سودآوری مستمر یا عدم شفافیت کامل در برخی از شاخص‌ها، شرایط لازم برای ورود به بورس تهران را ندارند.

با این حال، حضور این شرکت‌ها در بازار اول فرابورس، فرصتی برای جذب سرمایه‌گذاران و تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای آن‌ها فراهم می‌کند. همچنین، این بازار به‌دلیل قوانین منعطف‌تر و فرآیند پذیرش ساده‌تر نسبت به بورس تهران، محیطی مناسب برای این دسته از شرکت‌ها ایجاد کرده است.

بازار دوم فرابورس: فرصت رشد برای شرکت‌های در حال توسعه

این بازار به شرکت‌هایی اختصاص دارد که از لحاظ مالی و شرایط پذیرش، وضعیت بهتری نسبت به شرکت‌های تازه‌تأسیس دارند، اما هنوز به استانداردهای مورد نیاز برای ورود به بورس تهران نرسیده‌اند. این شرکت‌ها ممکن است در حال توسعه یا تثبیت موقعیت خود باشند و از طریق حضور در بازار دوم فرابورس، فرصت جذب سرمایه و ارتقای شفافیت مالی خود را به دست آورند.

بازار دوم فرابورس بستر مناسبی برای شرکت‌هایی است که به دنبال بهبود شرایط مالی و کسب آمادگی برای ورود به بورس تهران هستند، در حالی که از مزایای نظارت کمتر سخت‌گیرانه و انعطاف‌پذیری مقررات فرابورس بهره می‌برند.

بازار SME: بستر حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط

این بازار به‌طور خاص برای شرکت‌های کوچک و متوسط (Small and Medium-sized Enterprises – SME) طراحی شده است که نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها دارند. این شرکت‌ها اغلب به دلیل محدودیت‌های منابع مالی یا نداشتن الزامات سختگیرانه بورس‌های اصلی، به دنبال بستری مناسب برای تأمین مالی و رشد هستند.

بازار SME در فرابورس به آن‌ها امکان می‌دهد تا با بهره‌گیری از یک محیط قانونی و شفاف، سرمایه مورد نیاز خود را جذب کرده و جایگاه خود را در بازار سرمایه تثبیت کنند. این بازار همچنین به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد در کسب‌وکارهایی که پتانسیل رشد بالایی دارند، مشارکت کنند و از بازدهی بالای این شرکت‌ها بهره‌مند شوند. به علاوه، شرکت‌های حاضر در بازار SME می‌توانند با بهبود شفافیت و مدیریت مالی، آمادگی لازم برای ورود به بازارهای بزرگ‌تر را کسب کنند.

بازار ابزارهای مالی: تنوع در سرمایه‌گذاری با ابزارهای نوین

این بازار یکی از بخش‌های کلیدی فرابورس است که انواع مختلفی از اوراق بهادار خاص در آن معامله می‌شود. ابزارهایی مانند اوراق مشارکت، اوراق خزانه اسلامی، و سایر ابزارهای مالی مبتنی بر بدهی در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند. هدف اصلی این بازار، ایجاد بستری برای تأمین مالی دولت‌ها و شرکت‌ها از طریق انتشار و معامله ابزارهای مالی متنوع است.

علاوه بر این، این بازار به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد که در ابزارهایی با بازدهی ثابت و ریسک پایین سرمایه‌گذاری کنند. وجود این بازار باعث می‌شود که نقدینگی بیشتری در سیستم مالی کشور جریان پیدا کند و فرصت‌های سرمایه‌گذاری گسترده‌تری برای افراد و مؤسسات فراهم شود.

شرایط پذیرش در فرابورس: آسان‌تر، اما همچنان شفاف

شرایط پذیرش شرکت‌ها:

بورس تهران تنها پذیرای شرکت‌هایی است که دارای معیارهای سختگیرانه‌ای در زمینه شفافیت مالی، عملکرد مستمر و پایدار و استانداردهای مشخص سرمایه‌گذاری باشند. برای ورود به بورس تهران، شرکت‌ها باید ویژگی‌هایی نظیر سودآوری پایدار، گزارش‌دهی مالی منظم، حجم بالای معاملات و برخورداری از سرمایه بازار مناسب را داشته باشند.

این معیارها تضمین می‌کنند که شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران از اعتبار و پایداری لازم برخوردار باشند و جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران فراهم کنند. در مقابل، فرابورس با انعطاف‌پذیری بیشتر، شرایط ساده‌تری برای پذیرش شرکت‌ها فراهم کرده است. این بازار فرصتی را برای شرکت‌هایی که هنوز به استانداردهای بورس تهران نرسیده‌اند، ایجاد می‌کند تا بتوانند وارد بازار سرمایه شوند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.

شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله‌ی ( بورس ایران و مزایای پذیرش شرکت‌ها در آن ) مراجعه‌ کنید.

نوع شرکت‌های پذیرفته‌شده:

در بورس تهران، بیشتر شرکت‌های بزرگ، معتبر و شناخته‌شده حضور دارند که دارای سابقه فعالیت طولانی‌مدت، مدیریت حرفه‌ای و وضعیت مالی مطلوب هستند. این شرکت‌ها معمولاً از پایداری مالی برخوردارند و معیارهای سختگیرانه‌ای مانند شفافیت در گزارش‌دهی مالی و سودآوری پایدار را رعایت می‌کنند.

از سوی دیگر، فرابورس به‌عنوان بازاری با مقررات انعطاف‌پذیرتر، به شرکت‌های کوچک‌تر، تازه‌تأسیس و در حال رشد این امکان را می‌دهد که وارد بازار سرمایه شوند. این ویژگی فرابورس باعث می‌شود تا شرکت‌هایی که هنوز نتوانسته‌اند شرایط پذیرش در بورس تهران را برآورده کنند، بتوانند با جذب سرمایه، توسعه و رشد خود را تسریع کنند.

نقدینگی:

بورس تهران از نقدینگی بالاتری برخوردار است زیرا حضور شرکت‌های بزرگ و معتبر، حجم معاملات روزانه این بازار را به میزان قابل توجهی افزایش داده و امکان خرید و فروش سریع‌تر و با ریسک کمتر را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.

این ویژگی باعث شده که بورس تهران به مقصدی مناسب برای سرمایه‌گذاران با استراتژی‌های معاملاتی کوتاه‌مدت و نقدینگی بالا تبدیل شود. در مقابل، فرابورس به دلیل تمرکز بر شرکت‌های کوچک‌تر و تازه‌تأسیس، از حجم معاملات کمتری برخوردار است که این امر می‌تواند تأثیراتی بر سرعت نقدشوندگی و ثبات قیمت‌ها داشته باشد. با این حال، فرابورس با فراهم کردن فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و ابزارهای مالی خاص، فضایی متفاوت برای جذب سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است.

تنوع ابزارهای مالی:

بورس تهران بیشتر بر ابزارهای مالی سنتی نظیر سهام، اوراق مشارکت، و اوراق قرضه تمرکز دارد. این ابزارها عموماً به سرمایه‌گذاران با استراتژی‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت پیشنهاد می‌شوند. در مقابل، فرابورس شامل طیف گسترده‌تری از ابزارهای مالی است که علاوه بر اوراق بهادار سنتی، شامل اوراق خزانه اسلامی، اوراق مشتقه، و سایر ابزارهای نوآورانه مانند صکوک و اسناد خزانه اسلامی نیز می‌شود.

این تنوع به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا در پروژه‌های متنوعی سرمایه‌گذاری کنند و از مزایای ابزارهای مالی با ساختارهای مختلف بهره‌مند شوند. همچنین، ابزارهای موجود در فرابورس به دلیل انعطاف‌پذیری بالاتر، به‌ویژه برای مدیریت ریسک و کسب بازدهی متنوع، گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به شمار می‌روند.

نهادهای نظارتی و مقررات:

بورس تهران تحت نظارت دقیق سازمان بورس و اوراق بهادار ایران قرار دارد و تمامی شرکت‌های پذیرفته‌شده در این بازار موظف به ارائه اطلاعات مالی دقیق، شفاف و به‌روز هستند.

این نظارت سخت‌گیرانه با هدف حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران و جلوگیری از هرگونه تخلف مالی انجام می‌شود. در مقابل، فرابورس نیز تحت نظارت همین سازمان است، اما به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر در مقررات، شرکت‌های کوچک‌تر و نوپا می‌توانند با الزامات ساده‌تری وارد این بازار شوند. این تفاوت در مقررات نظارتی به فرابورس امکان می‌دهد که به‌عنوان یک بستر مناسب برای شرکت‌هایی که شرایط پیچیده بورس تهران را ندارند، عمل کند.

حجم و ارزش بازار:

بورس تهران به‌عنوان بازار اصلی سرمایه در ایران، به دلیل حضور شرکت‌های بزرگ و شناخته‌شده، از حجم و ارزش بازار بالاتری برخوردار است. این شرکت‌ها معمولاً دارای سرمایه‌گذاری‌های کلان، نقدینگی بالا و حجم معاملات روزانه بیشتری هستند که به افزایش پایداری و عمق بازار کمک می‌کند.

از سوی دیگر، فرابورس به دلیل تمرکز بر شرکت‌های کوچک‌تر و متوسط، حجم و ارزش بازار کمتری دارد. این ویژگی فرابورس را به بستری مناسب برای شرکت‌های نوپا تبدیل کرده است که در حال توسعه و جذب سرمایه‌گذاری برای رشد خود هستند. اگرچه حجم معاملات در فرابورس به اندازه بورس تهران نیست، اما انعطاف‌پذیری این بازار و تنوع ابزارهای مالی آن، فرصت‌های سرمایه‌گذاری متفاوتی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.

کلام آخر

بورس تهران و فرابورس ایران هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و نقش‌های خاص خود را در بازار سرمایه ایفا می‌کنند. بورس تهران به‌عنوان یک بازار معتبر و بزرگ، بستری ایده‌آل برای شرکت‌های بزرگ و باسابقه است که با رعایت معیارهای سخت‌گیرانه شفافیت مالی و سودآوری پایدار، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب می‌کنند. این بازار با نقدینگی بالاتر و حجم معاملات بیشتر، برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و مؤسسات مالی گزینه‌ای مطلوب به‌شمار می‌آید.

در مقابل، فرابورس ایران، با ساختاری منعطف‌تر و مقررات ساده‌تر، فضایی مناسب برای پذیرش شرکت‌های کوچک‌تر، نوپا و در حال توسعه فراهم کرده است. این بازار با تنوع ابزارهای مالی و دسترسی آسان‌تر به سرمایه‌گذاران، به رشد اقتصادی و توسعه کسب‌وکارهای کوچک کمک می‌کند.

در مجموع، این دو بازار از نظر عملکرد و اهداف کلان اقتصادی، هم‌راستا بوده و در کنار یکدیگر به‌طور مکمل عمل می‌کنند. ترکیب این دو بازار، امکان تأمین مالی طیف گسترده‌ای از شرکت‌ها و ارائه فرصت‌های متنوع سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده و به تعمیق بازار سرمایه در کشور کمک شایانی می‌کند.

سؤالات متداول

سؤال. تفاوت اصلی بورس تهران و فرابورس چیست؟

تفاوت اصلی در شرایط پذیرش شرکت‌ها، نوع شرکت‌های پذیرفته‌شده و حجم معاملات است. بورس تهران مخصوص شرکت‌های بزرگ است، در حالی که فرابورس برای شرکت‌های کوچک و متوسط طراحی شده است.

سؤال. آیا فرابورس برای سرمایه‌گذاری مناسب است؟

بله، فرابورس بستری مناسب برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک‌تر و نوپا فراهم می‌کند. اگرچه نقدینگی در این بازار کمتر است، اما می‌تواند فرصت‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری فراهم کند.

سؤال. آیا برای ورود به بورس تهران باید شرایط خاصی داشته باشیم؟

بله، شرکت‌ها باید شرایط خاصی مانند سودآوری مستمر و شفافیت مالی داشته باشند تا بتوانند در بورس تهران پذیرش شوند.

سؤال. فرابورس چه نوع ابزارهای مالی را شامل می‌شود؟

فرابورس شامل انواع ابزارهای مالی از جمله اوراق مشارکت، اوراق خزانه اسلامی، اوراق مشتقه و دیگر ابزارهای مالی است.

سؤال. آیا فرابورس یک بازار امن برای سرمایه‌گذاری است؟

بله، فرابورس تحت نظارت دقیق سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد و برای سرمایه‌گذاران شرایط قانونی و شفاف فراهم می‌کند.